Metali se primjenjuju u medicini i stomatologiji, kao unutrašnje i/ili vanjske strukturne komponente brojnih gradivnih sistema. Njihova mehanička svojstva doprinose čvrstini strukture, a sposobnost odupiranja plastičnoj deformaciji pod djelovanjem opterećenja omogućuje široku primjenu. Metale i njihove legure karakteriše visok modul elastičnosti i sposobnost podnošenja opterećenja. Ukoliko dolaze u dodir sa tkivom, posebno ako se ugrađuju u organizam, moraju imati i druge karakteristike: biokompatibilnost, antikorozivnost i neotpuštanje iona metala, visoku statičku i dinamičku izdržljivost i lomnu žilavost. Osnovna mehanička svojstva koja su značajna u kliničkoj praksi su modul elastičnosti, granična čvrstoća i tvrdoća.
Legure koje se najčešće koriste za metal-keramičke radove su:
- Izuzetno plemenite legure. Kod njih je težinski udio preko 60% plemenitog metala od čega je minimalno 40% zlata. Tri legure koje se primjenjuju:
- zlato-platina-paladij (Au-Pt-Pd) – Veza između metala i keramike postiže se dodavanjem primjese iridija. Ovaj dodani element za vrijeme pečenja difundira na površinu te sa atmosferskim kisikom stvara svoje okside koji su preduslov hemijske veze s keramikom.
- zlato-paladij-srebro (Au-Pd-Ag) – Zlato je redukovano ispod polovine udjela mase a platina potpuno izbačena i zamjenjena povećanjem učešća paladija i uvođenjem srebra. Potrebna čvrstoća je postignuta dodatkom selena i iridija, čiji oksidi na površini pridonose metal-keramičkoj vezi.
- zlato-paladij (Au-Pd) – Ima izvrsna mehanička svojstva: zadovoljavajuće koeficijente toplotnog istezanja i vezivanja za keramiku.
- Neplemenite legure. Ove legure imaju mali udio plemenitih metala, ispod 25%, s tim da zlato ne mora biti uključeno. Tu ubrajamo nikal krom (Ni-Cr), kobalt krom (Co-Cr) legure i titan (Ti).
- Nikal krom legure (Ni-Cr) – Indikacije za ovu leguru su srazmjerno veliki rasponi izmedu nosača. U takvom slučaju trebamo krutost koja će onemogućiti pucanje napečene keramike i njeno odlamanje. ADA (American Dental Assotiation) je preporučila da se kod osoba osjetljivih na nikal ne koriste legure koje sadrže nikal za izradu protetskih radova. Jedna obimna studija je pokazala da 9% ženske i 0.9% muške populacije ima potvrđene alergijske reakcije na nikal. Druga studija koja je obuhvatila osobe za koje je utvđeno da su osjetljive na nikal i koje su bile intraoralno izložene Ni-Cr leguri je utvrdila da je njih 30% pozitivno reagovalo u prvih 48 sati.
- Kobalt krom legure (Co-Cr) – Uvedene su kao alternativa čim su uočeni potencijalni zdravstveni problemi koje su izazivale legure s većinskim učešćem nikla. Od svih legura koje se koriste za metal-keramičke radove Co-Cr legure imaju najveći specifični modul elastičnosti (170-220GPa). Visoka tvrdoća koja je po Vickersu 300-350 otežava završnu obradu.
- Titan (Ti) – je neplemeniti metal. Sve se više nameće kao optimalno rješenje pri izboru metalne osnove za metal-keramički rad. Mnoga ispitivanja dokazuju izvrsna biokompatibilna svojstva te korozijsku inertnost. Lagani titan zahtijeva posebne aparate za obradu i lijevanje koji omogućuju uslove rada u vakumu te argonsku obradu. Teškoće u odlijevanju titana industrija je riješila kopiranjem i glodanjem nosača iz blokova titana.
Izvor: Spec. rad, Dr Z. Kralj
