Kod pacijenata kod kojih postoji opasnost od pojave tromboembolije propisuju se lijekovi koji imaju protuzgrušavajući, odnosno antikoagulantni učinak. Antikoagulanse treba primjenjivati oprezno, a doze određivati individualno, kako ne bi došlo do krvarenja zbog prevelikih doza ili embolije zbog premalih. Najčešće se primjenjuju heparinski i kumarinski antikoagulansi.
S obzirom na to da ti lijekovi mogu pojačati krvarenje tokom samog zahvata i/ili produžiti trajanje poslijeoperativnog krvarenja nakon pojedinih stomatoloških zahvata, stomatolog će, procijeni li potrebnim, prilagoditi njihovo trajanje. Iako se kod većine stomatoloških zahvata ne očekuju opsežna i dugotrajna krvarenja, zbog kojih bi trebalo prekidati ili mijenjati uobičajenu antikoagulantnu terapiju, uvijek je dobro načiniti individualnu procjenu pacijentova zgrušavanja krvi. Pacijent, dakle, neposredno prije provođenja planiranog stomatološkog zahvata treba testirati protrombinsko vrijeme i s rezultatima testa upoznati stomatologa. Rezultati testa ne smiju biti stariji od 24 sata (iznimno, kod pacijenata sa inače stabilnim protrombinskim vremenom može se uzeti u obzir rezultat testa starog do 72 sata). Testiranje protrombinskog vremena moguće je provesti u medicinsko-biohemijskim laboratorijima, kod lijekara opšte prakse (ili samostalno), ako ima mobilni uređaj za mjerenje.
Protrombinsko vrijeme služi za procjenu ukupne količine protrombina u krvi. Testom se mjeri vrijeme potrebno da dođe do zgrušavanja u uzorku krvi – plazmi. Rezultati testa mogu se izraziti na tri načina: u sekundama (normalno vrijeme zgrušavanja je između 11 i 15 sekundi), u postocima aktivnosti (normalno 70 do 130%) ili u obliku omjera aktivnosti – INR (eng. International Norm Ratio), ako ispitanik dobiva oralnu antikoagulantnu terapiju. INR označuje omjer srednje vrijednosti protrombinskog vremena u sekundama plazme ispitanika i protrombinskog vremena u sekundama normalne kontrolne plazme (ili standardne humane plazme). INR vrijednosti veće od 2,0 upozoravaju na moguću opasnost od produženog krvarenja. Naime, normalno protrombinsko vrijeme iznosi između 11 i 15 sekundi. Ako je protrombinsko vrijeme duže od 35 sekundi, potrebno je odgoditi stomatološki zahvat, konsultovati pacijentovog lijekara i evenutalno privremeno prilagoditi dozu antikoagulantne terapije. Ako je protrombinsko vrijeme produženo, ali još uvijek ispod 35 sekundi, odnosno ako je vrijednost PV-a 60%, a INR-a između 1,3 i 1,7 stomatološki se zahvat može provesti, ali uz određene mjere predostrožnosti:
- potrebno je upozoriti pacijenta i njegova lijekara (hematologa) o mogućoj potrebi za vitaminom K, pojavi li se opsežnije i/ili dugotrajnije krvarenje prilikom ili nakon stomatološkog zahvata, (intravensko davanje je učinkovitije od oralnog, a preporučena doza je 5-10 mg)
- višestruka ili serijska vađenja zuba potrebno je provoditi u fazama, sa što manje traumatskih ozljeda mekih tkiva usne šupljine
- kod vađenja zuba, u alveolu je potrebno staviti hemostatičke pripravke, poput zgusnute pjene (gelfoam) ili oksidirane celuloze (oksicel)
- poželjno je staviti višestruke šavove nakon vađenja zuba ili zahvata s područja parodontne hirurgije
- izbjegavati upotrebu pripravaka na bazi acetilsalicilne kiseline, te nesteroidnih protuupalnih pripravaka za analgeziju jer oni mogu dodatno smanjiti sposobnost djelovanja trombocita tokom zgrušavanja krvi
- u poslijeoperativnom razdoblju (od 6 do 12 sati nakon zahvata ili po potrebi duže) treba primijeniti lokalne komprimirajuće obloge
- lijekar treba biti telefonski dostupan 24 sata nakon zahvata, kako bi mogao odmah reagovati ne prestane li krvarenje u očekivanom roku ili se pojača (suprimiranje antikoagulacijskog efekta davanjem vitamina K, a u slučaju opsežnijih krvarenja primjenom koncentrata protrombinskog kompleksa ili svježe smrznute plazme).
- Kod pacijenata koji su na dijalizi, radi sprečavanja stvaranja krvnih ugrušaka u dijalizatoru, koristi se heparin. Iako heparin ima samo kratkotrajan učinak (do 6 sati), vađenja zuba ili ostale stomatološke zahvate kod kojih se očekuje krvarenje, potrebno je odgoditi od 12 do 24 sata nakon posljednje primljene doze heparina.
- Posebno priređene knjižice evidencije antikoagulantne terapije koje se upotrebljavaju u pojedinim zemljama pokazale se su vrlo korisnima. One sadrže sve aktualne informacije o vrsti antikoagulantne terapije, njezinom provođenju, intenzitetu i učinku, te tako komunikaciju između lijekara opšte prakse, stomatologa i hematologa čine sigurnijom, preciznijom i pouzdanijom.
Pacijenti koji su tokom antikoagulantne terapije podvrgnuti opsežnijem operativnom stomatološkom zahvatu, nakon operacije dobijaju posebne upute kako bi se ubrzalo cijeljenje rane te izbjegle komplikacije vezane uz produženo krvarenje. 24 sata nakon zahvata pacijenti trebaju konzumirati tekuću hranu, koja, kao ni pića, ne smije biti vruća. Nije dopušteno ustima izvoditi kretnje isisavanja, jer one stvaraju negativan tlak u usnoj šupljini, koji usporava cijeljenje rane. Osim toga, treba izbjegavati “opipavanje” rane jezikom. Prilikom provođenja oralnohigijenskih mjera, poželjno je od 24do 48 sati nakon zahvata izbjegavati operisano područje, kako ne bi došlo do mehaničkog oštećenja rane. Ako uprkos svemu dođe do ponovnog otvaranja rane i krvarenja, u dogovoru sa stomatologom ili lijekarom, pacijent na ranu može tokom 30 minuta staviti sterilnu gazu natopljenu traneksamičnom kiselinom. Ako i nakon toga, unutar 60 minuta ne dođe do smanjenja ili prestanka krvarenja, potrebno je posjetiti lijekara.
Prema trenutno prihvaćenim spoznajama, baziranim na velikom broju kliničkih istraživanja, smatra se da velika većina stomatoloških zahvata ne uzrokuje pojačano operativno niti produženo poslijeoperativno krvarenje koje bi bilo tako izraženo da bi trebalo privremeno prekinuti antikoagulantnu terapiju. Posljedice privremenog prekida terapije, poput pojave tromboembolije, te evenutalnog nastanka srčanoga ili moždanog udara mogu biti fatalne, dok se s druge strane, pojačano i/ili produljeno krvarenje iz zubne alveole može relativno jednostavno i sigurno kontrolisati. U svakom slučaju stomatologa treba upozoriti na uzimanje antikoagulantne terapije.
Izvor: zdrav-zivot.hr
